Ka ardhur fundi i botës’, rrëfimi për Murtajën e Madhe të Londrës dhe një mesazh për krizën sot

Nga Christofer J.Scalia

Një burim i besueshëm lehtësimi gjatë kohërave të vështira, është dëgjimi i historive nga njerëz që na thonë se dikur ka qenë edhe më keq. Kjo është arsyeja pse ditët e fundit, kam lexuar shumë në lidhje me epidemitë. Në vitet 1665-1666, Murtaja e Madhe e Londrës vrau më shumë se 68.500 njerëz.
Dhe kjo sipas të dhënave zyrtare, pasi numri real ishte ndoshta afër 100.000 viktima. Ndërkohë, anglezët ishin në atë kohë në luftë me hollandezët, dhe më pak se një vit pasi u ndal murtaja, një zjarr i fuqishëm do të shkatërronte pjesën më të madhe të qytetit.

Dhe sot na duket sikur ka ardhur fundi i botës, vetëm sepse duhet të veshim një këmishë të pastër për një tjetër Zoom- konferencë. Dy nga rrëfimet më të famshme të murtajës, janë ditari i kohës i Samuel Pepis, dhe romani “Rrëfim mbi murtajën”, botuar nga Daniel Defo në vitin 1722.

Edhe pse shumë të ndryshme, që të dyja veprat përcjellin tensionin, frikën dhe tmerrin që gjallonte në atë kohë tek londinezët, kur murtaja e gllabëroi gjithë qytetin. Shkalla e vdekshmërisë së murtajës, duhet të na japë një lloj këndvështrimi perspektiv.

Edhe pse pandemia aktuale mund të jetë vdekjeprurëse, ajo është shumë e butë krahasuar me murtajën londineze. Njëkohësisht, disa nga detajet që përshkruajnë Pepis dhe Defo, janë të ngjashme me ato që kemi përjetuar gjatë muajve të fundit.

Atëherë, ashtu si tani, pati zëra për afrimin e sëmundjes, pati gjithashtu një shqetësim në rritje nga vdekjet e para, një shtim të frikës kur infeksionet dhe vdekjet u shtuan shumë, dhe pasiguri mbi mënyrën se si individët dhe qeveritë duhet të reagonin.

Dhe ashtu si tani, ajo katastrofë shkaktoi dëme të mëdha në ekonomi. Shembulli im i preferuar,  është spekulimi që merr Pepis, mbi efektin që do të kishte murtaja mbi modën e mbajtjes së parukeve në kokë, kryesisht nga fisnikëria ”pasi askush nuk do të guxojë të blejë ndonjë të tillë tani nga frika e infeksionit, pasi flokët janë prerë nga kokat e njerëz të vdekur nga murtaja”.

Të paktën ne nuk e kemi këtë lloj shqetësimi. Atëherë ashtu si tani kishte distancim shoqëror. “Kura më e mirë kundër murtajës, është të shpëtosh prej saj”-këshillon narratori Defo. Edhe kjo ishte më ekstreme se atëherë:ushtarët bënin roje në shtëpitë e të sëmurëve, duke i mbajtur ata forcërisht brenda, pavarësisht se ulërisnin dhe luteshin të liroheshin.

Në rrëfimin e Defo, një familje shpëtoi nga burgu duke hedhur në erë një nga rojet. Kur Pepis hasi një kufomë të braktisur në një arkivol të hapur, ai reflektoi se “kjo sëmundje po na bën më mizorë ndaj njëri-tjetrit, sesa ne qenve”.

Dhe nëse raportet mediatike se njujorkezët po adoptojnë qen nga strehëzat e kafshëve, për t’u bërë shoqëri gjatë karantinës janë të sakta, atëherë koronavirusi po na bën t’i trajtojmë qentë veçanërisht mirë. Disa njerëz, shpresojnë që pandemia aktuale do të lëmojë disi skajet e mprehta të partizanizmit.

Defo tregon se diçka e tillë ndodhi edhe gjatë Murtajës së Londrrës, teksa të krishterët e besimeve të ndryshme, e shihnin njëri-tjetrin me më pak dyshim. Fatkeqësisht, ndjenjat e mira nuk zgjatën dhe kur mutaja nisi të largohej, katolikët dhe anglikanët nisën të përlesheshin sërish me njëri-tjetrin.

Narratori i Defo gjithashtu shpresonte se fundi i murtajës, do t’i frymëzonte londinezët të kujtonin mëshirën e Zotit. Ai iu zhgënjye: “Ata kënduan për nder të tij, por shumë shpejt i harruan veprat e tij”.

As përvoja e tmerrshme që kaluan, nuk i ndryshoi zakonet e përditshme:”Unë do të dëshiroja që ashtu si qyteti që kishte një fytyrë të re, edhe sjelljet e njerëzve të kishin një pamje të re, por sjellja e përgjithshme e njerëzve, ishte ashtu si më parë”.

Nëse ajo epidemi është një lloj precedenti, atëherë nuk duhet të presim që natyra njerëzore të ndryshojë kur të kalojë kriza shëndetësore aktuale. Unë mendoj ende mbi optimizmin e poetit Xhon Drajden. Në vitin 1666, qyteti i mbijetoi kërcënimit të trefishtë të murtajës, zjarrit dhe luftës, dhe Drajden e imagjinoi Londrën e rilindur si një Feniks:”Tani ajo është më e madhe, dhe më hyjnore”. Prandaj, le të ndërtojmë diçka të madhe, edhe mbi “hirin” që do të lërë pas kjo sëmundje. / “National Review” bota.al