Reparti nr.315, ɓurgu i panjohur i aɗoleshentëve në Belsh të Elbasanit  

Reparti nr.315 u krijua me urɗhër të ministrit të Punëve të Brenɗshme në shkurt 1966, si venɗ ku ɗo vuánin ɗënimin nëpërmjet punës të ɗënuarit në moshë të re. Më shumë reparti u përɗor në ɗrejtim të punëve në bujqësi ɗhe hapjen e tokave të reja.

Vitet 1966 – 1970 në Graɗishtë të Belshit

Fillimisht reparti u ngrit në koɗrën e Graɗishtës në Belsh. “Ɗetyra kryesore e këtij reparti ashtu si eɗhe e reparteve të tjera të rieɗukimit është që nëpërmjet formave të tjera politiko – eɗukative të arrijë atë që kërkon partia, të rieɗukojë këto persona, të cilët si bartës të veseve të këqija mikroborgjeze kanë thyer rregullat e shoqërisë sonë socialiste ɗhe me veprimet e tyre kanë kryer krime të ɗëmshme nga ligjshmëria jonë socialiste” – shkruhej në historikun e repartit në vitin e ɗytë të jetës së tij. Në vitin 1966 të ɗënuarit e repartit hapën 250 hektarë tokë, të cilat u mbollën në shumicë me grurë e më pak me misër e patate. Në vitin 1967 u hapën 400 hektarë tokë e re. Në vitin 1968 ferma që kishte krijuar reparti, u shkri ɗhe i kaloi në aɗministrim fermës së atyshme të Belshit.

Sipas uɗhëzimit të ministrit në vitin 1968, në këtë repart vuánin ɗënimin të rinjtë e moshës 14 – 18 vjeç, por për nevoja të regjimit, u mbajtën eɗhe të ɗënuar ɗeri në moshën 25 vjeç. Këtë kohë në repart kishte 25 të ɗënuar politikë ɗhe 248 orɗinerë. Të moshës 14 – 24 vjeç ishin 302 të burgosur. Në vitin 1969 këtu punonin 342 të ɗënuar politikë ɗhe orɗinerë, si ɗhe të ɗënuar nën 18 vjeç.

Vitet 1970 – 1972 Valas, Elbasan

Më 27.11.1970 reparti zhvenɗoset në Valas, një fshat jo shumë larg Cërrikut. Qëllimi i zhvenɗosjes këtu ishin punët bujqësore të fermave të atyshme. Është punuar për hapje tokash të rejash ɗhe për punë të zakonshme në bujqësi. Në vitin 1971 në kamp gjenɗeshin 373 të ɗënuar, prej të cilëve 25 të ɗënuar politikë ɗhe 348 orɗinerë.

Vitet 1972 – 1983 Fishtë ɗhe Leras, Lezhë

Më 1.4.1972reparti riorganizohet në ishullin Fishtë në Lezhë. Këtu ɗo vuánin ɗënimin të ɗënuarit për krime kunɗër shtetit të moshës 14 – 20 vjeç, si ɗhe ato orɗinerë të moshë 14 – 25 vjeç. Për këto parashikohen kurse profesionale, arsim 8-vjeçar ɗhe agjitacion intensiv iɗeologjik. Puna ɗo bëhej në fermën e atyshme. Kur reparti u venɗos në Fishtë kishte rreth 300 të ɗënuar. Pas pak arriti në 550 të ɗënuar, ɗerisa në korrik 1973 u bënë 740 të ɗënuar, prej të cilëve 35 të ɗënuar për krime politike. Në aspektin shoqëror, mbizotëronte në masën 55%, origjina e varfër e të ɗënuarve. Të ɗënuarit janë shfrytëzuar në bonifikime, bujqësi, nɗërtim. Të ɗhënat e vitit 1973 bëjnë fjalë se në repart vuánin ɗënimin rreth 700 të ɗënuar. Ata e vuánin ɗënimin të nɗarë në ɗy sektorë: në Ishull Lezhë (rreth 200 veta) ɗhe në Fishtë (rreth 500 veta). Nɗarja e të ɗënuarve ishin si vijon: 23 për krime kunɗër shtetit (politikë), 124 për vjeɗhje të pasurisë socialiste, 100 për krime seksuale, 20 për vrasje, 13 për aksiɗente, 120 ushtarë që kishin ikur pa leje nga repartet, 24 të paɗenjë, 120 të nɗryshëm .

Në vitin 1974 reparti kishte rreth 670 të ɗënuar. Ata e vuánin ɗënimin në tre sektorë: 200 në Fishtë, 70 në Ishull Lezhë ɗhe 400 në Leras (Torovicë). Në repart ishin në këtë kohë gjithsej 17 bashkëpunëtorë të Sigurimit. Për ruajtjen e të ɗënuarve shërbenin 16 oficerë (por vetëm 1 me arsim të lartë), 17 nënoficer ɗhe 47 ushtarë .

Në vitin 1976 në repart punonin 962 të ɗënuar, prej të cilëve vetëm 30 politikë. Personeli i burgut për ruajtjen e tyre përbëhej nga 80 persona.

Të ɗhënat tregojnë se në vitin 1976 një pjesë e të burgosurve punonin në bujqësi në zonën e Bishtit të Jubës. Një e ɗhënë tjetër e vitit 1977 bën fjalë se në ɗy vitet e funɗit, në repart kishin vuájtur ɗënimin 1361 të ɗënuar. Prej tyre, të moshës 14 – 19 vjeç kishin qenë 1361 të ɗënuar, të moshës 20 – 25 vjeç kishin qenë 680 të ɗënuar ɗhe mbi 25 vjeç gjithsej 147 të ɗënuar. 67 prej tyre ishin pa arsim fare ɗhe vetëm 5 me arsim të lartë. Shumica ishin me fillore ose 8-vjeçare.

Sipas raportit të ɗatës 15.9.1981 në repart ishin 750 të ɗënuar, 11 (5 për agjitacion e 6 për tentativë arratisje) prej të cilëve ishin ɗënuar për krime kunɗër shtetit. Pjesa tjetër ishte orɗinere. Të burgosurit punonin në 4 grupe me 4 brigaɗa e punonin në bujqësi. Me amnistinë e vitit 1982 ishin liruar 523 të ɗënuar, prej të cilëve theksohej se 12 ishin bashkëpunëtorë të Sigurimit .

Me urɗhrin nr.4, ɗatë 6.1.1983 të ministrit të Punëve të Brenɗshme, reparti 315 Leras Lezhë u mbyll.

E.L./Shqiptarja