ElbasaniPlus Lajmet më të fundit nga Elbasani dhe jo vetëm.
Koha që të rinjtë kalojnë në rrjetet sociale është më shumë se dyfishuar që nga viti 2010, duke arritur rreth tre orë në ditë. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, më shumë se 1 në 10 adoleshentë në vitin 2022 treguan shenja përdorimi problematik dhe varësie nga rrjetet sociale, përfshirë vështirësinë për të kontrolluar përdorimin dhe simptomat e tërheqjes.
“Gjithkush e di që krijon varësi,” tha Hanna Kuźmitowicz, një nxënëse gjimnazi nga Polonia që punoi me presidencën polake të BE mbi këtë temë. “Unë i di rreziqet, përfitimet,” i tha ajo Politico-s. “Sërish e përdor.”
Kufizime dhe masa të reja
Me nxitjen e ekspertëve të shëndetit publik, qeveritë europiane po shqyrtojnë mënyra të reja për të larguar të rinjtë nga telefonat përmes politikave të verifikimit të moshës, fushatave të ndërgjegjësimit publik dhe madje ndalimeve të rrjeteve sociale. Secili shtet ka lirinë të vendosë kufizimet e veta: presidenti Emmanuel Macron kërkon një ndalim të plotë për ato nën 15 vjeç në Francë, ndërsa Danimarka, Greqia, Spanja, Italia, Holanda dhe të tjera kanë përqafuar rregulla të reja. Nga ana tjetër, kompanitë e teknologjisë po zbatojnë kufizime të përmbajtjes sipas moshës, çaktivizime funksionesh të caktuara dhe masa privatësie, por kritikët thonë se nuk mjaftojnë.
Argumentet pro dhe kundër
Disa ekspertë theksojnë se rrjetet sociale nuk janë vetëm të këqija dhe mund të ndihmojnë në krijimin e lidhjeve shoqërore. Por provat gjithnjë e më të shumta i lidhin me depresionin, çrregullimet e gjumit dhe përdorimin më të lartë të substancave. “Duhet të ketë rregullim” dhe “një përballje për kompanitë e teknologjisë që po dëmtojnë të rinjtë,” tha Kadri Soova, drejtoreshë e Mental Health Europe.
Skandalet e viteve të fundit kanë treguar se kompanitë nuk kanë pasur gjithmonë qasje “siguria mbi gjithçka”. Në vitin 2021, ish-punonjësja e Meta-s Frances Haugen zbuloi dokumente që tregonin se kompania e dinte dëmin që po shkaktohej tek adoleshentët, por nuk mori masa. Ekspertët thonë se platformat janë të dizajnuara qëllimisht për të krijuar varësi, duke e krahasuar fenomenin me bixhozin, duhanin dhe alkoolin.
Kuadri ligjor dhe mosha
Ligji kryesor europian është Akti për Shërbimet Dixhitale (DSA), që kërkon nga platformat të marrin masa për privatësinë dhe sigurinë e të miturve. Facebook, Instagram dhe TikTok janë nën hetim për shkelje të rregullave të DSA-së. Megjithatë, detyrimet janë të paqarta dhe Komisioni ka përpiluar udhëzime të reja: ndalim të sugjerimeve bazuar në historikun e shfletimit të të miturve, çaktivizim të funksioneve si “streaks” apo “read receipts”, si dhe privatësi të paracaktuar.
Një problem i madh mbetet verifikimi i moshës. Sipas GDPR, fëmijët nën 13 vjeç nuk mund të japin pëlqimin për përdorimin e të dhënave, por në praktikë kjo anashkalohet lehtësisht. Raportet tregojnë se 94% e fëmijëve danezë kanë llogari në rrjete sociale përpara se të mbushin 13 vjeç. Debati politik është zhvendosur drejt detyrimit për kontrolle të moshës, mes platformave dhe prodhuesve të sistemeve operative (Google dhe Apple) që hedhin përgjegjësinë tek njëri-tjetri.
A funksionon ndalimi?
Shumë janë skeptikë se një ndalim i plotë do të ishte efektiv. Ekspertë të OBSH-së sugjerojnë se verifikimi i moshës, mjetet prindërore dhe programet e edukimit digjital mund të japin rezultate më të mira sesa ndalimet. Edhe disa adoleshentë pranojnë se rrethrrotullimet e ndalimeve do të gjenden gjithmonë. Ministrat e Shëndetësisë në BE thonë se mungojnë prova të mjaftueshme për të mbështetur një ndalim total. “Si mund ta zbatojmë?” pyeti ministri i Shëndetësisë i Qipros, Michael Damianos.
“Ndalimi i rrjeteve sociale është vërtet një hap në të panjohurën,” tha ministri i Shëndetësisë i Maltës, Jo Etienne Abela. “Një politikë e tillë nuk mbështetet nga provat. Por, nga ana tjetër … ne e dimë se ekziston një problem. A duhet mungesa e provave të na lidhë duart e të mos bëjmë asgjë?”/ Politico.eu
