ElbasaniPlus Lajmet më të fundit nga Elbasani dhe jo vetëm.
Çdo 3 dhjetor bota ndalet për t’u kujtuar se dinjiteti dhe barazia nuk janë privilegj por të drejtë. Kjo ditë, e shpallur nga Kombet e Bashkuara që në vitin 1992, synon të sjellë në vëmendje sfidat e mëdha me të cilat personat me aftësi të kufizuara përballen çdo ditë, duke kërkuar përfshirje të vërtetë në shoqëri, arsim, punësim dhe në çdo hap të jetës publike. Në Shqipëri, realiteti i tyre është shumë larg asaj që duhet të ishte në një vend që pretendon barazi dhe respekt për të drejtat e njeriut.
Për një pjesë të madhe të personave me aftësi të kufizuar, vështirësitë nisin që në fëmijëri. Shumë shkolla nuk kanë rampa, ashensorë, tualete të përshtatura apo pajisje ndihmëse. Një nxënës që përdor karrocë nuk mund të hyjë dot në shkollën e vet pa ndihmën e të tjerëve. Gjithashtu mungojnë mësues ndihmës, terapistë dhe psikologë, duke e bërë integrimin real shumë të vështirë. Ka ende raste kur prindërve u thuhet me të nënqeshur se fëmija i tyre “nuk përshtatet” me klasën, duke nënkuptuar se struktura nuk mund, ose nuk do, të ofrojë mbështetjen e duhur. Në arsimin e mesëm dhe atë universitar situata bëhet edhe më kufizuese, pasi mungesa e infrastrukturës dhe mbështetjes akademike i lë shumë të rinj jashtë mundësisë për të ndjekur ëndrrat e tyre.
Vështirësitë shtrihen edhe në tregun e punës, ku diskriminimi është shpesh i heshtur, por i gjithanshëm. Shumë biznese private nuk i zbatojnë kuotat ligjore për punësimin e personave me aftësi të kufizuara. Punëdhënësit shpesh i shohin si barrë, jo si individë me potencial, aftësi dhe kualifikime. Vendstacionet e punës rrallë herë përshtaten, teknologjitë ndihmëse mungojnë dhe transporti i paaksesueshëm e bën të pamundur lëvizjen e tyre të pavarur. Si pasojë, pjesëmarrja e personave me aftësi të kufizuara në tregun e punës është ndër më të ulëtat në rajon, duke i shtyrë në varësi ekonomike dhe izolim social.
Aksesimi i shërbimeve shëndetësore dhe sociale është një tjetër barrë e rëndë. Terapitë rehabilituese shpesh janë të kushtueshme dhe jashtë mundësive të shumicës së familjeve. Qendrat publike janë pak dhe të mbingarkuara, ndërsa procedurat burokratike për përfitime ekonomike janë të lodhshme dhe shpesh poshtëruese. Në shumë institucione shëndetësore mungon infrastruktura bazë si rampa, ashensorë apo shërbime të përshtatura, duke i detyruar individët të varen nga të tjerët për veprime më elementare.
Edhe mbështetja nga shteti mbetet larg nevojave reale. Pagesat mujore për aftësinë e kufizuar janë të ulëta dhe nuk përballojnë as terapitë bazike që shumë familje i paguajnë vetë me sakrifica të mëdha. Qendrat publike të rehabilitimit janë pak dhe të tejngarkuara, ndërsa shërbimet sociale shpesh funksionojnë me mungesa të theksuara të stafit dhe të pajisjeve. Përfitimet ekonomike dhe ndihmat shtetërore kërkojnë procedura të gjata dhe të lodhshme, që shpesh përfundojnë duke i dekurajuar familjet. Në teori, Shqipëria ka ligje për mbrojtjen dhe integrimin e personave me aftësi të kufizuar, por në praktikë zbatimi i tyre mbetet i dobët dhe i pjesshëm. Ky hendek midis ligjit dhe realitetit i lë shumë individë të pambrojtur, duke e bërë pavarësinë e tyre një betejë të përditshme.
Në përditshmëri, vështirësitë më të dukshme i ofron vetë qyteti: trotuare të dëmtuara, makina të parkuara pa sens, autobusë urbanë pa platforma ngritëse, ndërtesa publike të paarritshme. Infrastruktura, që duhet të jetë e përbashkët për të gjithë, mbetet një mur i padukshëm por i fortë që i ndan nga normaliteti.
Përveç pengesave fizike, ekziston edhe një barrierë e rrënjosur thellë: paragjykimi. Shpesh shoqëria i sheh si individë që duhen “mëshiruar” dhe jo si qytetarë me të drejta, potencial dhe talent. Izolimi social dhe stigma e bëjnë edhe më të vështirë integrimin, duke krijuar ndarje që nuk kanë vend në një shoqëri që synon zhvillimin.
Kjo ditë duhet të jetë kujtesë se ligjet ekzistojnë për të mbrojtur dinjitetin e tyre, por zbatimi praktik është ende larg. Personat me aftësi të kufizuara nuk kërkojnë privilegje, por akses, respekt dhe mundësi të barabarta. Ata nuk kërkojnë të trajtohen si të dobët, por si qytetarë të njëjtë me të gjithë.
Barazia nuk matet me fjalë, por me derën që hapet dhe me pengesën që largohet. Në fund të ditës, forca e një shoqërie matet me mënyrën se si kujdeset për ata që kanë më shumë nevojë për mbështetje. Nëse e ndryshojmë realitetin për ta, e përmirësojmë për të gjithë.
